Specjalistyczne środki chemiczne do czyszczenia i konserwacji urządzeń grzewczych

Instalacje oraz urządzenia grzewcze w domach jednorodzinnych, takie jak kotły czy kominki, wymagają odpowiedniego czyszczenia oraz konserwacji, co zapewni im  wymaganą wydajność, bezawaryjne działanie oraz estetyczny wygląd. Na rynku dostępna jest cała gama specjalistycznych preparatów chemicznych różnych producentów, dlatego w artykule postaramy się podać zarówno zalecenia na temat tych środków, jak i opisać zagrożenia z nimi związane.

Rodzaje preparatów chemicznych dla systemów i urządzeń grzewczych.

Preparaty te dodaje się do wody w instalacjach grzewczych, bądź wykorzystuje do mycia urządzeń i ich elementów – głównie usuwania tłustych plam.

 Środki do usuwania kamienia kotłowego i osadów. Podczas eksploatacji systemów C.O., zarówno tych z grzejnikami jak i wodnego ogrzewania podłogowego, w rurach oraz na powierzchniach wewnętrznych urządzeń (płytowe wymienniki ciepła, zasobniki c.w.u. czy wężownice) powstaje tzw. kamień kotłowy. To twardy osad węglanów wapnia i magnezu, powstały w wyniku rozkładu związków tych pierwiastków zawartych w wodzie, zwłaszcza twardej. Rozkład ten następuje pod wpływem wysokiej temperatury – im wyższa, tym intensywniejsze powstawanie kamienia. Szybko pokrywa on powierzchnie grzejne podgrzewaczy oraz kotłów. Ponieważ osady kamienia kotłowego posiadają dużą izolacyjność termiczną, powodują zmniejszenie efektywności działania instalacji a nawet awarie kotłów. Preparaty chemiczne do usuwania kamienia kotłowego, dzięki zawartości kwasów, takich jak szczawiowy, cytrynowy czy fosforowy, rozpuszczają węglany wapnia i magnezu, przywracając sprawność instalacjom oraz kotłom. Kwasy organiczne, takie jak np. szczawiowy, są bezpieczniejsze, dlatego w wypadku niewielkiego osadu kamienia kotłowego warto wybierać te środki, które je zawierają. Są to preparaty w proszku, gdyż np. kwas fosforowy występuje tylko w płynie. Jednak w sytuacji, gdy warstwa kamienia kotłowego jest gruba i trudna do usunięcia, musimy zastosować raczej preparaty w postaci płynnego koncentratu, zawierające silniejsze kwasy nieorganiczne. Na ich zastosowanie wskazuje np. taka informacja „Odczyn 10% roztworu czyszczącego wynosi poniżej 1 pH”. Jednak tego typu preparaty stwarzają większe zagrożenie – zarówno dla nas, jak i systemu C.O.

 Środki zapobiegające powstawaniu kamienia i korozji. Kłopotliwy osad wapienny można usunąć, najlepiej jedna nie dopuścić do jego powstania. Dlatego warto zalać instalację wodą demineralizowana albo zastosować środki zmiękczające. Mogą to być zarówno urządzenia elektroniczne, jak i preparaty chemiczne dodawane do wody, szczególnie twardej. Środki te powodują tzw. kondycjonowanie wody (zapewniają odpowiednie pH), zapobiegają zarówno odkładaniu się kamienia kotłowego, jak i korozji metalowych elementów instalacji oraz urządzeń grzewczych. Zawierają one związki fosforu będące inhibitorami korozji - powodują powstanie powłoki ochronnej na powierzchni metali.

 Środki dezynfekujące. Szczególnie nadają się do niskotemperaturowych systemów ogrzewania podłogowego (pracujących przy ok. 40°C). Zabezpieczają przed rozwojem bakterii oraz grzybów.

 Środki przeznaczone do czyszczenia tłustych plam. Tłuste osady, takie jak gromadzące się na kotłach czy kominkach, szybko i skutecznie rozpuszczają preparaty silnie zasadowe (zawierające wodorotlenek sodu lub potasu; na ich zawartość wskazuje podawana w opisie wartość pH - np. 14). Poradzą sobie nawet z trudnymi do usunięcia osadami stwardniałego tłuszczu na kuchenkach czy grillach. Specjalistyczne preparaty do czyszczenia oraz dezynfekcji szyb kominkowych po zaaplikowaniu mają postać gęstej piany, utrzymującej się na danej powierzchni, co jest bardzo wygodne. Jednak tego typu środki są bardzo żrące, nawet dla powierzchni aluminiowych, dlatego przy ich stosowaniu bezwzględnie powinniśmy zakładać rękawice oraz okulary ochronne czy nawet maski na twarz i zachować ostrożność. Inaczej może dojść do uszkodzenia skóry, oczu, ubrania lub powierzchni czyszczonego urządzenia.

Płynne uszczelniacze instalacji grzewczych. To preparaty chemiczne reagujące z tlenem, dodawane do systemu centralnego ogrzewania w celu likwidacji małych nieszczelności oraz przecieków w złączach. W sprzedaży dostępnych jest kilka środków tego typu, jednak specjaliści zalecają stosowanie ich raczej w sytuacjach, gdy zlokalizowanie przecieku jest bardzo trudne, bądź nieszczelności spowodowane są złym lutowaniem lub występują na gwincie złącz.

Niebezpieczne substancje stosowane w preparatach do czyszczenia i konserwacji

Musimy wiedzieć, że specjalistyczne środki chemiczne do czyszczenia urządzeń grzewczych oraz instalacji C.O. mogą zawierać substancje stanowiące duże zagrożenia. Nieumiejętne stosowanie tych preparatów może mieć bardzo poważne konsekwencje dla naszego zdrowia a nawet życia. Dlatego warto zapoznać się z informacjami na ich temat. Obowiązujące w Unii Europejskiej prawodawstwo nakłada na producentów chemikaliów do informowania konsumentów o zagrożeniach, stwarzanych przez substancje wchodzące w skład ich preparatów. Sa one podawane w dokumencie o nazwie „karta charakterystyki substancji i mieszanin chemicznych” (KCh; ang. safety data sheet). Substancje te posiadają numer CAS, pozwalający na ich szybką identyfikację. Ponadto w karcie charakterystyki podane są informacje na temat udzielania pierwszej pomocy po zatruciu czy poparzeniu substancjami niebezpiecznymi. Dokumenty KCh dla interesujących nas preparatów, w języku polskim lub angielskim, możemy znaleźć w Internecie. Preparaty posiadają ponadto oznakowanie wskazujące na rodzaj zagrożeń, zalecenia BHP oraz środki pierwszej pomocy. np. H314: Powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu. P264: Dokładnie umyć ręce po użyciu. P280: Stosować rękawice ochronne/odzież ochronną/ochronę oczu/ochronę twarzy. P301+P330+P331: W PRZYPADKU POŁKNIĘCIA: wypłukać usta. NIE wywoływać wymiotów. Przykłady takich niebezpiecznych substancji:

• Wodorotlenek sodu (soda kaustyczna, NaOH, CAS: 1310-73-2). Substancja niezwykle żrąca; działa na oczy (może spowodować nawet całkowita utratę wzroku), skórę i płuca oraz podrażnia cały układ oddechowy. Dłuższe narażenie na jej działanie może prowadzić do owrzodzenia dróg nosowych i oparzeń skóry, których leczenie może być długotrwałe. Roztwór NaOH rozpuszcza aluminium, dlatego może uszkadzać czyszczone powierzchnie. Wodorotlenek sodu znajduje się m.in. w środkach do czyszczenia kuchenek i grilli z tłustych osadów, udrażniających rury (popularny Kret) oraz do czyszczenia szyb kominkowych, kominków czy kotłów grzewczych z sadzy oraz nagaru. Takie same własności co NaOH posiada wodorotlenek potasu (KOH; CAS: 1310-58-3).
• 2-Aminoetanol (CAS: 141-43-5; inne nazwy 2-aminoetanol, 2-hydroksyetyloamina, etanoloamina). Bezbarwna ciecz o zapachu amoniaku, szkodliwa, silnie drażniąca i żrąca. Wchodzi w skład preparatów do usuwania tłustych zanieczyszczeń oraz antykorozyjnych.
• Kwas szczawiowy (HOOC−COOH; CAS: 144-62-7). Kwas organiczny, stosowany w preparatach do usuwania rdzy. W dużych stężeniach działa drażniąco na skórę i błony śluzowe, ale nawet w ilościach spotykanych w żywności może być szkodliwy.
• Kwas fosforowy (H₃PO₄, CAS: 7664-38-2). Kwas nieorganiczny o średniej mocy, w wysokim stężeniu jest silnie żrący. Stosowany w preparatach do usuwania kamienia w instalacjach ciepłowniczych oraz do usuwania rdzy (popularny Fosol).
• Amoniak (NH3, CAS: 1336-21-6). Bezbarwny gaz o charakterystycznym, silny i nieprzyjemny zapachu. Stosowany w preparatach do udrażniania rur, środkach do czyszczenia kuchenek czy mycia szyb. Może działać drażniąco na skórę, błony śluzowe oraz oczy. Dłuższe przebywanie w pomieszczeniach, w których został użyty w wyższych stężeniach może doprowadzić do problemów z oddychaniem oraz uszkodzenia wątroby i nerek.
• Bronopol (CAS: 52-51-7). Bardzo toksyczny związek chemiczny, działający drażniąco na oczy i skórę. Stosowany w preparatach zapobiegających rozwojowi bakterii i grzybów w instalacjach C.O.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.ogrzewnictwo.pl