Czyste Powietrze 2025 – od kiedy wnioski, zmiany w programie, dofinansowania

Czyste Powietrze to uruchomiony w 2018 r. rządowy program antysmogowy, którego beneficjenci mogą uzyskać dofinansowanie wymiany starych, nieefektywnych źródeł ciepła na nowoczesne, takie jak kotły gazowe czy pompy ciepła.

 Celem Programu jest poprawa efektywności energetycznej oraz zmniejszenie emisji do atmosfery pyłów i innych zanieczyszczeń, powstających na skutek ogrzewania domów jednorodzinnych za pomocą przestarzałych źródeł ciepła oraz niskiej jakości paliwa, głównie tzw. kopciuchów czyli pieców opalanych węglem a nawet śmieciami. Jednak pod koniec listopada 2024 r. wstrzymano przyjmowania nowych wniosków i zapowiedziano wznowienie Programu od końca marca 2025 r. Jako przyczynę podano liczne nieprawidłowości oraz nadużycia związane z otrzymywaniem dotacji oraz ich wykorzystywaniem. Jak będzie wyglądała nowa odsłona „Czystego Powietrza”?

Jak działał program Czyste Powietrze na dotychczasowych zasadach

Program Czyste Powietrze realizowany jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz 16 Fundusze Wojewódzkie (WFOŚiGW), pod nadzorem Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ). Jego najważniejszym celem jest ograniczenie emisji do atmosfery szkodliwych substancji, które powstają na skutek ogrzewania domów jednorodzinnych słabej jakości paliwem w przestarzałych domowych piecach i powodują powstawanie bardzo szkodliwego smogu. Program cieszy się ogromna popularnością, ponieważ dla jego beneficjentów, czyli właścicieli lub współwłaścicieli domu jednorodzinnego lub lokalu w takim budynku, oznacza głównie płacenie niższych rachunków za ogrzewanie.

Do tej pory mogli oni uzyskać dopłaty do:

• wymiany starego pieca na węgiel (kociucha) na energooszczędne i ekologiczne źródła ciepła, np. kotły gazowe, kotły na biomasę, ogrzewanie elektryczne czy pompy ciepła
• modernizacji instalacji grzewczej
• termomodernizacji budynków, w tym wymiany okien i drzwi
• wentylacji mechanicznej z rekuperacją
• instalacji fotowoltaicznej PV

Ustalono 3 poziomy dofinansowania, w zależności od dochodów beneficjentów:

• Podstawowy – dla osób fizycznych, których dochód roczny nie przekracza kwoty 135 000 zł brutto
• Podwyższony – przeciętny miesięczny dochód na jednego członka ich gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty: 1894 zł netto w gospodarstwie wieloosobowym oraz 2651 zł netto w gospodarstwie jednoosobowym.
• Najwyższy - przeciętny miesięczny dochód na jednego członka jej gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty: 1090 zł netto w gospodarstwie wieloosobowym oraz 1526 zł netto w gospodarstwie jednoosobowym.

Dlaczego zawieszono program Czyste Powietrze i zapowiedziano zmiany?

Pod koniec listopada 2024 r. zawieszono przyjmowanie nowych wniosków w ramach Programu. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poinformował, że stało się tak na skutek licznych nadużyć i oszustw. Właściciele domów zaniżali dochód na jedną osobę w gospodarstwie poprzez dopisywanie krewnych, mieszkających w rzeczywistości gdzie indziej, zaś firmy zajmujące się termomodernizacją budynków oraz montażem nowych źródeł ciepła, sztucznie zawyżały koszty. Ustalono, że były przypadki wypłacenia osobom bardzo zamożnym maksymalnej kwoty dotacji, przeznaczonej dla najuboższych. Cytując NFOŚiGW: „Koniec z drzwiami za 20 tys. zł”.

Dwa etapy konsultacji społecznych na temat Czystego Powietrza

W październiku 2024 r. w Poznaniu oraz siedzibach MKiŚ i NFOŚiGW odbyły się pierwsze konsultacje na temat dotychczasowego funkcjonowania Czystego Powietrza oraz konieczności wprowadzenia zmian. Wzięli w nich udział przedstawiciele organizacji pozarządowych, samorządów, administracji, banków oraz wojewódzkich Funduszy OŚiGW a także przedstawiciele szeroko rozumianej branży budowlanej. Omawiano: kryteria dostępu do Czystego Powietrza, rolę banków w tym programie, zasady wypłaty prefinansowania, kwestie wyboru rzetelnych i uczciwych wykonawców, efektywność energetyczną budynków, konkurencyjność wspieranych technologii oraz działania gminnych punktów konsultacyjno‐informacyjnych. Ustalono, że program zmienia się dynamicznie w stronę kompleksowej termomodernizacji. MKiŚ poinformowało, że nowa odsłona Czystego Powietrza ma złagodzić skutki ETS2, czyli europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji, dla właścicieli domów ogrzewanych z wykorzystaniem paliw kopalnych. Natomiast w grudniu NFOŚiGW zaprosił do konsultacji społecznych i zgłaszania uwag do projektu zmian w programie „Czyste Powietrze”. Na stronie internetowej Funduszu zamieszczono specjalny formularz oraz adres e-mail, za pomocą których każdy mógł do 27 grudnia zgłaszać swoje uwagi i sugestie na temat Programu. Jednocześnie Fundusz poinformował o kluczowych założeniach zmian, które będą wprowadzone w nowej odsłonie Czystego Powietrza, która ma ruszyć 31 marca 2025.

Czyste Powietrze od 31 marca 2025 – nowe zasady

Najważniejsze zmiany w nowej odsłonie Programu to:

• Obowiązkowa termomodernizacja budynku o zapotrzebowaniu energetycznym na ogrzewanie 120 kWh/m² powierzchni rocznie lub wyższym. Zapewni ona, że nowe źródła ciepła będą działać w sposób efektywny energetycznie (ciepło nie będzie niepotrzebnie uciekać). Zmniejszy to emisję zanieczyszczeń do atmosfery i powoli obniżyć rachunki za ogrzewanie.
• Progi dochodowe zostaną podniesione, umożliwiając większej liczbie gospodarstw domowych skorzystanie z programu. Osoby o niższych dochodach, rodziny z dziećmi i osoby niepełnosprawne otrzymają wyższe wsparcie. Najwyższy poziom dofinansowania będzie możliwy tylko dla gospodarstw o najniższych dochodach. Beneficjenci będą musieli wykazać własność nieruchomości przez co najmniej trzy lata przed złożeniem wniosku (z wyjątkiem nabycia spadku).

Nowe poziomy dofinansowania mają być następujące:

• Podstawowy: dochód roczny do 150 000 zł.
• Podwyższony: dochód na osobę w gospodarstwie wieloosobowym do 2 250 zł.
• Najwyższy: dochód na osobę do 1170 zł.
• Uproszczenie i ujednolicenie systemu wyznaczania stawek dopłat. Wskaźnik procentowy, czyli tzw. intensywność dopłat, będzie jednakowy dla wszystkich urządzeń grzewczych i usług w danym progu dotacji, czyli maksymalnie odpowiednio: 50%, 70% i 100%.
• Dotacje z programu Czyste Powietrze dostępne wyłącznie dla urządzeń grzewczych, znajdujących się na zaktualizowanej liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM). Warunkiem umieszczenia danego urządzenia w tym wykazie jest pomyślna weryfikacja jego parametrów technicznych w jednym z akredytowanych laboratoriów znajdujących się na terenie UE lub krajów EFTA (certyfikaty HP Keymark czy EHPA Q już nie wystarczają). Zmiana ma na celu zapewnienie, że wszystkie dotowane urządzenia są efektywne energetycznie i spełniają najwyższe standardy jakości. W praktyce oznacza to jednak (stan na styczeń 2025) wykluczenie pomp ciepła typu powietrze-powietrze z programu dofinansowania. 
• Rezygnacja z audytów energetycznych, obowiązkowych przedtem tylko w przypadku kompleksowej termomodernizacji (często sprzedawanych w Internecie), na rzecz obowiązkowego świadectwa charakterystyki energetycznej, sporządzanego przez uprawnionego specjalistę, na podstawie wykonanej na miejscu oceny efektywności energetycznej danego budynku. Umożliwi to dokładne wyznaczenie zapotrzebowania energetycznego budynku oraz zakresu jego termomodernizacji dobór optymalnych urządzeń grzewczych. Beneficjenci unikną zainstalowania urządzeń o zbyt małej lub zbyt dużej mocy, dzięki czemu będą płacić niższe rachunki za ogrzewanie.
• Zmiana procedur składania wniosków o dotacje oraz wymaganych dokumentów. Złożyć wniosek można przez Internet, za pomocą Generatora Wniosków o Dofinansowanie (GWD), dostępnego na stronie Programu Czyste Powietrze. Wnioskodawca musi podać tam szczegółowe informacje na temat planowanej inwestycji, takie jak zakres termomodernizacji lub typ nowego urządzenia grzewczego. Do wniosku załącza wymagane dokumenty, w tym świadectwo energetyczne, dokumentacja nieruchomości (np. akt własności) oraz potwierdzenie uzyskiwanych dochodów (np. PIT). Po pozytywnej weryfikacji złożonej dokumentacji, beneficjent podpisuje umowę o dofinansowanie swojej inwestycji, w której zawarto szczegółowe warunki realizacji. Po zakończeniu inwestycji beneficjent składa wniosek o wypłacenie dofinansowania. Może tego dokonać przez Internet za pomocą Generatora Wniosków o Płatność. Do wniosku obowiązkowo trzeba załączyć faktury, rachunki oraz dokumentację fotograficzną potwierdzającą wykonanie inwestycji, w tym przeprowadzonej termomodernizacji (jeśli była konieczna).
• Zaliczki będą przelewane na konto beneficjenta, co ma zapobiec nadużyciom ze strony nieuczciwych wykonawców. Prefinansowanie zmniejszy się z 50% do 20%.
• Wprowadzone zostaną limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów, co zapobiegnie sztucznemu zawyżaniu cen, np. na drzwi czy okna.
• Dla budynków o wysokim standardzie energetycznym (< 120 kWh/m²/rok) dotacje będą przyznawane wyłącznie na wymianę nieefektywnych źródeł ogrzewania (brak możliwości ich uzyskania do wymianę okien/drzwi lub ocieplenia domu).
• Będzie przeprowadzana większa liczba kontroli. Obejmie zarówno beneficjentów, jak i wykonawców, co powinno ograniczyć nieuczciwe praktyki.
• Pojawienie się operatorów Programu 

Operatorzy Programu Czyste Powietrze

Jedną z nowości w programie Czyste Powietrze 2025 będzie pojawienie się nowych podmiotów. Jak informuje NFOŚiGW, „Zadaniem operatorów będzie prowadzenie „za rękę” potencjalnych beneficjentów podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania programu „Czyste Powietrze”, którzy bez dodatkowego wsparcia nie są w stanie samodzielnie podołać ciężarowi organizacyjnemu inwestycji realizowanej w ramach programu. Pomoc operatorów będzie polegała na identyfikacji potencjalnych beneficjentów, przekonaniu ich o niezbędności podjęcia działań związanych z wymianą nieefektywnego źródła ciepła lub termomodernizacją budynku mieszkalnego oraz przeprowadzeniu przez cały proces począwszy od wnioskowania o dotację, realizację przedsięwzięcia, aż do całkowitego rozliczenia dotacji.” Na razie nie sprecyzowano, kto może zostać operatorem i jakiej będą dokładnie jego zadania. Obecnie trwa program pilotażowy w województwie małopolskim i świętokrzyskim zaś rolę operatorów pełnią głównie firmy, fundacje i pracownicy gmin (oraz kilka osób prywatnych). NFOŚiGW poinformował, że za każdą inwestycję termomodernizacyjną, zrealizowaną z pomocą operatora, gmina uzyska dodatkowe pieniądze, najprawdopodobniej w kwocie 1700 zł.

Koniec dofinansowania do kotłów gazowych i fotowoltaiki  

W październiku 2024 r. Komisja Europejska opublikowała nowe wytyczne dotyczące finansowania kotłów grzewczych, które sprecyzowały Dyrektywy Unijnej w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, czyli EPBD. Od początku 2025 r. w UE obowiązuje będzie zakaz preferencyjnego finansowania kotłów na paliwa kopalne, czyli gaz ziemny, węgiel i olej opałowy, z wyjątkiem tych wykorzystujących paliwa odnawialne (zielony wodór czy biogaz) oraz systemów hybrydowe, czyli zawierających dwa źródła ciepła - wykorzystujących paliwa kopalne oraz odnawialne źródło energii. Jednak warunkiem jest, aby w takim systemie energia pochodząca z OZE (np. pompy ciepła) miała znaczny udział. Dlatego NFOŚiGW także w październiku 2024 poinformował o planowanym wycofaniu się z dofinansowywania samodzielnych kotłów na paliwa kopalne, w tym kotłów gazowych, w nowej odsłonie programu Czyste Powietrze i jednoczesnym zwiększeniem dotacje dotacji do OZE oraz systemów hybrydowych. Na początku stycznia 2025 Fundusz poinformował także, że przygotowywana nowa odsłona programu Czyste Powietrze nie przewiduje możliwości uzyskania dofinansowania na instalacje PV, zaś dotacje do tych systemów mogą być uzyskane w innych programach wsparcia, np. Mój Prąd. Prawdopodobnie skomplikuje to sytuację tych właścicieli domów, którzy zamierzali wymienić „kopciucha” na pompę ciepła oraz instalację fotowoltaiczną, która może być wykorzystana do zasilania tego urządzenia, co znacznie obniża rachunki za prąd.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.ogrzewnictwo.pl