Jak ustawić piec gazowy na zimę, aby był energooszczędny?

Wykorzystywanie pieca gazowego do ogrzewania domu oraz produkcji c.w.u. od lat cieszy się w Polsce popularnością. Jednak panująca inflacja oraz wojna Rosji z Ukrainą spowodowały niestabilność światowej gospodarki i w konsekwencji rosnące ceny energii. Ponadto UE promuje działania na rzecz oszczędzania energii i zapobiegania zmianom klimatycznym. Na ogrzewanie domu zimą wydajemy sporo pieniędzy, dlatego warto jest dbać o to, aby system grzewczy w naszym domu, np. oparty na piecu gazowym, działał ekonomicznie. Jednym ze sposobów uzyskania tego jest odpowiednie ustawienie parametrów pracy tego urządzenia.

Ustawianie pieców gazowych w domach jednorodzinnych – informacje ogólne

Odpowiednie ustawienie parametrów posiadanego pieca (kotła) gazowego ma ogromny wpływ nie tylko na nasze rachunki za ogrzewanie domu, ale i także środowisko naturalne. Podstawowym błędem okazuje się tu ustawianie zbyt wysokiej temperatury „na zapas”, co powoduje efekt przeciwny do zamierzonego – nie uzyskujemy komfortu cieplnego, za to marnujemy duże ilości cennego gazu. Eksperci z branży uważają, że nie istnieje uniwersalna recepta na najbardziej ekonomiczne ustawienie kotła gazowego. Musimy wziąć pod uwagę wiele czynników, takich jak: moc i typ urządzenia oraz jego sterowniki, wymagana temperatura, powierzchnia do ogrzania, izolacja termiczna domu (tu wychodzą zalety domów energooszczędnych czy pasywnych) oraz nasze preferencje. A te ostatnie zależą m.in. od wieku czy stanu zdrowia.

Ogólnie przyjęte optymalne wartości temperatur to: 16°C...18°C w sypialni, 22°C...24°C w łazience 17°C...19°C w kuchni oraz 12°C...14°C w pomieszczeniach gospodarczych. Przeciętna wartość dla takich pomieszczeń jak salon, czy pokój, w którym pracujemy, to ok. 20°C. Ustawianie zbyt wysokiej temperatury to nie tylko wyższe ogrzewania, ale także mniejsza wilgotność powietrza i mniej korzystny dla zdrowia mikroklimat panujący w domu. Ustawienie właściwej mocy oraz temperatury kotła gazowego może nie wystarczyć, aby osiągnąć zarówno wymaganą temperaturę, jak i oszczędności na rachunkach. Piec nie będzie w stanie odpowiednio ogrzać pomieszczeń, jeśli ciepło będzie z nich uciekać. Tu główną rolę odgrywa odpowiednia izolacja termiczna i szczelność powietrzna budynku (jak w domu pasywnym). Stare i nieocieplone domy z nieszczelnymi oknami i drzwiami wychładzają się w największym stopniu, dlatego warto wykonać ich termomodernizację, do której można uzyskać dofinansowanie. Warto też wiedzieć, że ciepło z budynku ucieka najszybciej przez dach i poddasze (10-30%), ściany (20-30%) oraz okna i drzwi (10-20%). Ponadto ważne są takie kwestie, jak odpowiednie wietrzenie pomieszczeń zimą (powinno być intensywne i krótkie), wpuszczanie naturalnego ciepła do budynku w słoneczne dni oraz niezasłanianie grzejników firankami czy źle dobranymi maskownicami.

Jak ustawić piec gazowy bez sterownika na zimę?

Piece bez sterownika to tańsza opcja, które jednak nie zapewni nam takiego komfortu użytkowania oraz oszczędności, jak urządzenia wyposażone w zaawansowaną elektronikę. Kocioł gazowy bez sterownika wymaga regulacji ręcznej, która może nam przynieść pewne pozytywne efekty. Temperaturę zasilania wody w instalacji CO ustawiamy na jak najniższym poziomie, w przypadku grzejników zwykle powinno to być 45°C...55°C. Regularnie monitorujemy temperaturę zasilania i powrotną oraz ręcznie korygujemy ustawienia pieca, w zależności od pory roku i pogody oraz wymaganej temperatury w pomieszczeniach.

Piece gazowe ze sterownikami oraz ich ustawianie

To urządzenia zdecydowanie wygodniejsze dla użytkowników, umożliwiające uzyskanie większych oszczędności na kosztach ogrzewania, niż w przypadku pieców opisanych wcześniej. Zaawansowane mikroprocesorowe sterowniki kotła, dzięki inteligentnej analizie bilansu cieplnego, potrafią dostosować parametry pracy urządzenia do warunków cieplnych panujących w domu. Funkcje programowania czasowego i pogodowego w sterownikach umożliwiają dostosowanie parametrów pracy kotła do warunków zewnętrznych oraz rytmu dnia mieszkańców domu, np. gdy są w pracy, to temperatura w pomieszczeniach może być obniżona o kilka °C. Niektóre modele mogą być podłączone do Internetu przez moduł WiFi, dzięki czemu użytkownik może sterować praca kotła z dowolnego miejsca, np. za pomocą aplikacji na smartfonie. Mikroprocesorowe sterowniki instalacji CO oraz zaawansowanych technicznie kotłów gazowych umożliwiają pracę systemu według tzw. krzywej grzewczej, czyli wykresu zależności pomiędzy temperaturą zasilania instalacji grzewczej (oś pionowa), a temperaturą powietrza panującą na zewnątrz (oś pozioma). Linia ta pokazuje nam, do jakiej temperatury kocioł ma podgrzewać wodę przy danej temperaturze zewnętrznej. Ustawianymi parametrami krzywej grzewczej są jej nachylenie oraz poziom. Regulatory pogodowe w zaawansowanych sterownikach automatycznie utrzymują temperaturę wody w instalacji oraz w pomieszczeniach na zadanych poziomach, co wymaga zainstalowania także czujnika temperatury zewnętrznej. Wprowadzenia odpowiednich nastaw zwykle dokonuje specjalista instalujący piec, jednak mogą one potem wymagać skorygowania, aby kocioł pracował poprawnie. Użytkownik ma możliwość wybrania odpowiedniego nachylenia (regulacja podstawowa) oraz ewentualne przesunięcia krzywej grzewczej w pionie (korekta) na podstawie obserwacji działania pieca oraz instalacji. Im większe nachylenie krzywej, tym wyższa temperatura wody w instalacji CO i większa ilość ciepła oddawana do pomieszczeń. Natomiast przesuwanie krzywej w górę i w dół to zwiększanie lub obniżanie temperatury wody zasilającej w kotle. Optymalne ustawienie oznacza uzyskanie stałej temperatury wewnątrz budynku, niezależnie od temperatur panujących na zewnątrz, co przekłada się na wymagany komfort cieplny oraz oszczędność gazu. Jednak jej uzyskanie może okazać się bardzo czasochłonne. Optymalna krzywa grzewcza zależy głównie od rodzaju instalacji centralnego ogrzewania. Ze względu na znacznie różniące się temperatury zasilania, inna będzie dla ogrzewania grzejnikowego oraz dla ogrzewania podłogowego. Ponadto znaczenie przy ustawianiu krzywej mają też takie czynniki, jak odczucie komfortu cieplnego lokatorów, konstrukcję budynku, jego izolacja termiczna, a nawet lokalizacja. Możemy skorzystać gotowych kalkulatorów krzywej grzewczej, dostępnych na niektórych stronach internetowych.

W instalacjach z tradycyjnych grzejnikami, pracującymi przy wyższych temperaturach, nawet do 60°C, pracujących w nowych domach energooszczędnych, krzywa grzewcza będzie bardziej stroma – jej optymalne nachylenie to przeważnie 1-1,5. Warto wiedzieć, że większe grzejniki pozwalają na ustawienie niższej krzywej, co obniża temperaturę zasilania w kotle, przynosząc oszczędności. Z kolei ogrzewanie podłogowe to system niskotemperaturowy - czynnik roboczy (zwykle woda) posiada 40°C...55°C. Efektywność podłogówki silnie zależy od temperatury tego czynnika, dlatego krzywa grzewcza powinna być płaska. Wydajność kotła kondensacyjnego można w tym przypadku zwiększyć za pomocą obniżenia temperatury czynnika grzewczego. Będzie to sprzyjać kondensacji pary wodnej ze spalin i zwiększaniu sprawności kotła. Optymalne nachylenie krzywej grzewczej w systemach ogrzewania podłogowego powinno zawierać się w przedziale 0,2-0,4. Jeżeli system ogrzewania nie działa zgodnie z naszymi oczekiwaniami, to możemy próbować skorygować nastawy krzywej grzewczej. Generalna zasada jest taka, że gdy zawsze jest nam za zimno, to przesuwamy krzywą w górę, gdy za zimno – w dół. Z kolei, gdy podczas mrozów temperatura w domu wydaje się nam za niska, to zwiększamy nachylenie krzywej, gdy za wysoka – zmniejszamy. Gdy podczas mrozów temperatura jest optymalna, natomiast w pozostałych sytuacjach zbyt niska, to zmniejszamy nachylenie krzywej; zaś zbyt wysoka – zwiększamy nachylenie krzywej i dodatkowo przesuwamy ją w dół.

Jak ustawić piec gazowy dwufunkcyjny na zimę

Optymalne ustawienia dla pieców dwufunkcyjnych zależą od ich rodzaju – nieco inne będą dla urządzeń z otwartą komorą spalania, niż dla kotłów kondensacyjnych. Niektórzy producenci publikują na swoich stronach internetowych wykresy pokazujące, jak powinno wyglądać ekonomiczne ustawienie pieca gazowego. Główną zasadą ustawiania kotłów kondensacyjnych jest nieprzekraczanie temperatury 58°C, ponieważ wiele modeli nie kondensuje gazu powyżej temperatury 55°C. Dlatego ustawienie zbyt wysokiej temperatury nie spowoduje lepszego ogrzania naszego domu, za to przyniesie większe zużycie gazu i w konsekwencji wyższe koszty. Jednak musimy też wiedzieć, że ustawienie zbyt niskich temperatur w okresie mrozów skraca żywotność pieca.

Przykład ustawień pieca gazowego dwufunkcyjnego, zalecanych przez jednego z wiodących producentów:

• ogrzewanie pomieszczeń: temperatura zasilania 55°C...65°C dla grzejników, 30°C...40°C dla ogrzewania podłogowego.
• wytwarzanie ciepłej wody użytkowej: temperatura w granicach 45°C...50°C, co jednocześnie zapewnia komfort użytkownika i zapobiega osadzaniu się kamienia kotłowego w wymienniku ciepła.

Energooszczędny piec gazowy

Najlepsze modele pieców gazowych czołowych producentów wykorzystują nowoczesne technologie, powodujące zarówno wysoką sprawność i efektywność energetyczną oraz łatwość obsługi tych urządzeń, jak i bezpieczeństwo użytkowników oraz zmniejszoną emisję gazów cieplarnianych. Sprawność urządzenia, to stosunek uzyskanej energii cieplnej do energii dostarczonej, zawartej w paliwie. Jako tę ostatnią do obliczeń przyjmuje się wartość opałową, bez ciepła zawartego w parze wodnej w spalinach, nie zaś ciepło spalania, uwzględniające ciepło skraplania. Dlatego kotły kondensacyjne posiadają sprawność większą od 100%. Sezonowa efektywność energetyczna kotła (ηS) obliczana jest, jako stosunek ilości ciepła dostarczonego przez to urządzenie w całym sezonie grzewczym, do jego rocznego zużycia energii, przy uwzględnieniu wielu poprawek, takich jak korekt, takich jak np. straty ciepła w trybie czuwania. Najlepsze kotły gazowe charakteryzują się sprawnością maksymalną 109 % oraz efektywnością sezonową 92%.

Tak dobre wyniki uzyskuje się za pomocą takich rozwiązań, jak:

• Kotły kondensacyjne. Odbierają i wykorzystują pewną ilość ciepła ze spalin, które w tradycyjnych urządzeniach ucieka przez komin. Dzięki temu osiągają znacznie wyższą, niż  kotły tradycyjne.
• Modulacja palnika. Polega na dynamicznym sterowaniu mocą grzewczą urządzenia w trakcie jego pracy. Natomiast regulacja mocy pieców z palnikami tradycyjnymi odbywa się 2-stopniowo, czyli urządzenie pracuje z mocą minimalną lub maksymalną. Powoduje to zbyt wysokie zużycie gazu albo niedogrzanie pomieszczeń.
• Ulepszone konstrukcje palników. Przykładem może być MatriX-Plus z regulatorem spalania Lambda Pro od jednego z wiodących producentów kotłów. Palnik ten, wykonany ze stali szlachetnej, charakteryzuje się precyzyjną regulacją mocy (zakres modulacji 1:17) oraz zmniejszoną o 40% emisją tlenków azotu. Natomiast zintegrowany z palnikiem regulator automatycznie wykrywa typ gazu (LPG czy ziemny) i precyzyjnie steruje procesem spalania. Kotły wyposażone w ten palnik uzyskują sprawność 98%.
• Wykonane z aluminium i krzemu lub z wysokogatunkowej stali nierdzewnej wymienniki ciepła, charakteryzujące się wydajnością oraz trwałością. Niektóre z nich zostały opatentowane, np. XtraTech i wg danych producenta zapewniają sprawność kotła nawet 109,8%.
• Energooszczędne i pompy obiegowe o wysokiej wydajności, które zużywają nawet o 30% mniej energii elektrycznej od tradycyjnych.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.ogrzewnictwo.pl