Czy palenie w kominku tradycyjnym jest w Polsce dozwolone?

Wśród posiadaczy domów jednorodzinnych oraz w Internecie krąży wiele informacji na temat zakazów palenia w kominkach na drewno. Jednak ogólny taki zakaz w Unii Europejskiej oraz Polsce nie istnieje. Dyrektywy UE, takie jak Ekoprojekt, dotyczą poprawy jakości powietrza, zaś nowoczesne kominki, spełniające odpowiednie normy ekologiczne, są zgodne z tymi wytycznymi. W Polsce są wprowadzane natomiast lokalne uchwały antysmogowe, które zakazują palenie drewnem w niektóre dni lub całkowicie. Obecnie jedynym miastem, w którym obowiązuje całkowity zakaz palenia w kominkach na drewno, jest Kraków. Natomiast w innych miastach i województwach dozwolone jest używanie kominków spełniających wymagania Ekoprojektu.

Ekoprojekt a kominki opalane drewnem

Od początku 2022 roku w Polsce, podobnie jak w całej UE, obowiązują postanowienia Ekoprojektu. Jest to dyrektywa Parlamentu Europejskiego, która „polega na uwzględnieniu aspektów środowiskowych podczas projektowania produktu, aby miał jak najmniejszy wpływ na środowisko w całym cyklu życia”. W praktyce chodzi o ograniczenie zmian klimatycznych poprzez obniżanie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększanie wykorzystywania energii odnawialnej. Ekoprojekt wymaga, aby nowoczesne kotły i miejscowe ogrzewacze powietrza (w Dyrektywie termin ten oznacza: piece, kominki i kuchnie na paliwa stałe) posiadały wysoką sezonową efektywność energetyczną oraz niski stopień emisji zanieczyszczeń podczas całego okresu użytkowania. Konkretne wartości są następujące:

• dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących pellet: sezonowa efektywność energetyczna nie może być niższa niż 79%, zaś emisje pyłów zawieszonych przy referencyjnej zawartości tlenu 13% nie mogą przekraczać 20 mg/m³
• dla ogrzewaczy z zamkniętą komorą spalania wykorzystujących inne paliwa niż pellet oraz dla kuchenek: sezonowa efektywność energetyczna nie może być niższa niż 65%, zaś emisje pyłów zawieszonych przy 13% tlenu nie mogą przekraczać 40 mg/m³
• dla ogrzewaczy z otwartą komorą spalania: sezonowa efektywność energetyczna nie może być niższa niż 30%, zaś emisje pyłów zawieszonych przy 13% tlenu nie mogą przekraczać 50 mg/m³

Kominki opalane drewnem znajdują się w drugiej grupie urządzeń. Sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń to wyrażony w procentach stosunek zapotrzebowania na ogrzewanie, zapewnione przez miejscowy ogrzewacz pomieszczeń opalany paliwem stałym, w odniesieniu do rocznego zużycia energii, wymaganej do zaspokojenia potrzeb. W praktyce wartość „≥ 65%” oznacza, że sprawność cieplna kominka musi być ≥ 75%. Pozostałe wymagania to ograniczenia emisji:

• tlenku węgla (CO): ≤ 1500 mg/m³
• tlenków azotu (NOx): ≤ 200 mg/m³
• organicznych związków gazowych (OGC): ≤ 120 mg/m³
• pyłów zawieszonych (PM): ≤ 40 mg/m³

Spełnienie wymagań Ekoprojektu w praktyce oraz przepisy antysmogowe

Od 1 stycznia 2022 roku w Polsce mogą być sprzedawane tylko takie kominki, które spełniają wymagania Ekoprojektu. Urządzenia te są oznaczone specjalnym piktogramem. Do zmian wprowadzonych Dyrektywą branża grzewcza przygotowywała się już od dawna i polscy producenci kominków zaczęli wytwarzać tylko urządzenia ekologiczne. Jednak na naszym rynku sprzedawane są różne urządzenia, dlatego przed zakupem kominka warto upewnić się, że jego producent deklaruje zgodność urządzenia z wymaganiami Ekoprojektu.

Nowoczesny kominek zgodny z Ekoprojektem może być wyposażony w następujące rozwiązania technologiczne:

• Deflektor (żeliwny lub wermikulitowy), zwany tez promiennikiem lub rozbijaczem płomieni.  Wydłuża drogę spalin oraz zwiększa efektywność spalania. Powoduje to lepsze wykorzystanie energii, a tym samym minimalizuje emisję szkodliwych substancji do atmosfery. Deflektor zapobiega także gromadzeniu się sadzy i popiołu w kominie. Może być zamontowany w istniejącym już kominku.
• Potrójny system dopowietrzania komory spalania, dzięki któremu spalanie drewna we wkładzie jest wydajniejsze, co zmniejsza emisję szkodliwych substancji oraz zużycie opału.
• System dopalania spalin. Powietrze wtórne dostarczane jest otworami znajdującymi się w tylnej ścianie paleniska. Zwiększa to sprawność kominka, przez co urządzenie uzyskuje bardzo niskie parametry emisji CO.
• Gęsto rozmieszczone radiatory, zwiększające obszar którym ciepło oddawane jest do otoczenia.
• System czystej szyby. Strumień gorącego powietrza jest doprowadzany tak, że tworzy tzw. kurtynę powietrzną, omiata szkło i do minimum ogranicza osadzanie się na nim sadzy.

W kominku powinniśmy palić drewnem dobrze wysuszonym, czyli sezonowanym. Drzewo zaraz po ścięciu zawiera od 50% do 70% wody i dlatego nie nadaje się do spalania. Daje mało ciepła, za to dużo dymu, który osadza się w przewodach kominowych, zanieczyszcza powietrze i jest widoczny na zewnątrz. Dlatego drewno kominkowe należy sezonować tak, aby jego wilgotność spadła do 15%...20%. Czas sezonowania zależy od gatunku drewna oraz miejsca i sposobu suszenia (najlepiej porąbane na szczapy, w miejscu zadaszonym o dobrej cyrkulacji powietrza). W przypadku drzew iglastych wynosi on 1 rok, natomiast liściastych 1,5...2,5 roku. Jednak spalanie drewna iglastego jest odradzane. Zawiera ono dużo żywicy, która w trakcie spalania powoduje strzelanie i zanieczyszczanie otoczenia trudnymi do usunięcia plamami. Ponadto powstaje dużo dymu i sadzy. Dlatego w kominkach powinniśmy spalać drewno pochodzące z drzew liściastych. Według specjalistów najlepszym i najbardziej ekologicznym gatunkiem drewna opałowego jest grab, ze względu na najlepszą kaloryczność oraz bardzo powolne spalanie przy niewielkim płomieniu. Pozostałe zalecane gatunki to dąb, jesion, buk oraz brzoza. W żadnym wypadku zaś nie wolno palić w kominku śmieciami.Posiadacze kominków, które nie spełniają wymagań Ekoprojektu, muszą podjąć odpowiednie działania, aby dostosować się do nowych regulacji unijnych. Ponadto w Polsce lokalne uchwały antysmogowe, wprowadzane osobno w każdym województwie określają, kiedy można palić w kominku na drewno. Zakres zakazów różni się w zależności od regionu. W obszarach najbardziej dotkniętych problemem smogu używanie pieców czy kominków jest ograniczone lub nawet całkiem zakazane w pewnych dniach, głownie tych, w których dopuszczalne normy emisji zostają przekroczone. Za zanieczyszczanie powietrza kopcącymi piecami i kominkami grozi wysoka grzywna – w niektórych przypadkach nawet do 5 tys. zł. Dlatego właściciele kominków powinni dokładne zapoznać się z przepisami antysmogowymi obowiązującymi w ich miejscu zamieszkania.

Całkowity zakaz używania palenia drewnem w Krakowie i próba jego złagodzenia

Smog w Krakowie jest już znany od dawna w całej Polsce. Główne przyczyny tego zjawiska to: niekorzystne położenie miasta w dolinie Wisły (otoczenie z 3 stron wzniesieniami, przez co zanieczyszczone powietrze utrzymuje się nad miastem), zabudowanie korytarzy powietrznych (które przedtem pozwalały wywiewać część zanieczyszczeń z miasta i nawiewać do niego świeże powietrze), zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego i przemysłowego (duża ilość samochodów, działa kilka elektrowni i zakładów przemysłowych), emisja napływowa z okolicznych terenów oraz spalanie niskiej jakości węgla w piecach. We wrześniu 2019 r. weszła w życie tzw. uchwała antysmogowa dla Krakowa, wprowadzająca zakaz palenia węglem i drewnem na terenie miasta. Obejmuje on między innymi nawet najnowocześniejsze kominki. Jednak pomimo tego Straż Miejska wciąż odnotowuje przypadki palenia węglem i drewnem   W sierpniu 2023 Sejmik Małopolski odrzucił obywatelski projekt złagodzenia uchwały antysmogowej. Autor projektu chciał, aby w Krakowie powinno być dozwolone palenie suchym drewnem, tak jak w UE. Argumentował, że drewno, czyli biomasa, to odnawialne źródło energii, które powinno być promowane, a nie zakazane. Jednak zarząd województwa małopolskiego był za odrzuceniem projektu uchwały, ponieważ dokument naruszał zapisy ustawy o ochronie środowiska. Natomiast przedstawiciel organizacji Polski Alarm Smogowy stwierdził, że uchwała antysmogowa przynosi pozytywne efekty – przed jej wprowadzeniem było 120 dni z przekroczoną normą emisji pyłów, zaś obecnie zaledwie 40 dni. Te pozytywne efekty potwierdzili też krakowscy lekarze oraz mieszkańcy miasta. Projekt uchwały łagodzącej przepisy antysmogowe przepadł w trakcie głosowania.

Podsumowanie

Obecnie używanie ekologicznych kominków opalanych drewnem nie jest zakazane w Unii Europejskiej i nic nie wskazuje, aby tak się stało w najbliższych latach. Obowiązujące w UE priorytety często ulegają zmianie – np. jeszcze do niedawna niektóre państwa członkowskie wskazywały, że paliwem przyszłościowym jest gaz, jednak obecnie intensywnie promują urządzenia grzewcze na biomasę. W odróżnieniu od np. instalacji fotowoltaicznej czy pompy ciepła zasilanej z sieci energetycznej, kominki opalane drewnem stanowią niezależne i pewne źródło ogrzewania. Nowoczesne kominki ekologiczne, spełniające wymagania Ekoprojektu i opalane odpowiednim drewnem, spełniają wysokie wymagania dotyczące wysokiej efektywności energetycznej oraz ograniczenia emisji szkodliwych substancji. Jednak musimy pamiętać, że oprócz regulacji unijnych w Polsce obowiązują także lokalne uchwały antysmogowe, które zakazują używania kominków – nawet tych ekologicznych – w pewnie dni lub nawet całkowicie. Za złamanie zakazu grożą wysokie kary.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.ogrzewnictwo.pl