Jakie ogrzewanie do drewnianego domu wybrać? Najlepsze systemy i porady
Nowoczesne i ekologiczne domy drewniane, bardzo rozpowszechnione w Skandynawii, coraz chętniej wybierane są przez inwestorów także i w Polsce. W porównaniu z tradycyjnymi murowanymi powstają w znacznie krótszym czasie, oferując właścicielom i mieszkańcom piękny wygląd, specyficzny mikroklimat oraz doskonałe parametry termoizolacyjne. Jednak drewno posiada swoje specyficzne własności, które sprawiają, że domy z niego zbudowane wykazują różnicę w stosunku do murowanych, jeśli chodzi o wymagania dla systemów ogrzewania i wentylacji.
Specyficzne właściwości domów drewnianych
Domy drewniane cechują się doskonałymi parametrami termoizolacyjnymi. Współczynnik przewodzenia ciepła λ (lambda) dla litego drewna, takiego jak sosna lub świerk, wynosi około 0,16 W/(m·K) w poprzek włókien. Jednak w przypadku budynków drewnianych szkieletowych największą objętość w przekroju poziomym przez ściany zajmuje materiał termoizolacyjny, taki jak wełna mineralna lub styropian, którego parametr lambda to około 0,04 W/(m·K). Dla porównania: dla betonu λ = 0,16-0,30, cegieł typu dziurawka 0,62-0,64, zaś dla stali aż 56-58. Dzięki niskiemu przewodzeniu ciepła przez drewno, zużycie energii dla celów ogrzewania budynku jest stosunkowo niskie, co przekłada się na niższe rachunki. Jednak ,w porównaniu do domów murowanych, domy drewniane szkieletowe wykazują zasadniczą różnicę. Ściany takiego budynku charakteryzują się mniejszą pojemnością cieplną (C). Parametr ten określa ilość ciepła potrzebną do podniesienia temperatury 1 m3 materiału o 1°K. Dla drewna C=1375 kJ/m3*K, natomiast dla wełny mineralnej tylko ok. 40 kJ/ m3*K, czyli aż 35 razy mniej. Dla porównania: dla cegieł C = 1190 kJ/m3*K. Jednak wynika z tego zasadnicza różnica pomiędzy domami drewnianymi szkieletowymi, a wykonanymi z bali. Te drugie potrafią akumulować ciepło z zewnątrz, np. podczas słonecznego dnia (jednak temperatura ścian wzrasta powoli) i oddawać je do wnętrza w domu w ciągu nocy. Po włączeniu ogrzewania wnętrze domu szkieletowego bardzo szybko się ogrzewa, zaś po wyłączeniu temperatura równie szybko spada. Natomiast w budynkach murowanych czy drewnianych z bali ściany pochłaniają i gromadzą w sobie energię cieplną, pochodząca z systemów ogrzewania. Dlatego zimą potrzeba nawet kilku dni, aby temperatura wewnątrz osiągnęła wymagany poziom po włączeniu ogrzewania (np. po poważnej awarii) potrzeba nawet kilku dni, aby temperatura we wnętrzach osiągnęła wymagany poziom, np. 20°C. Z kolei jednak, po wyłączeniu ogrzewania, ściany oddają zakumulowane ciepło, co powoduje, że jeszcze przez kilka dni we wnętrzach panuje akceptowalna temperatura. Jeśli ogrzewanie zostanie wyłączone na krótko, spadek temperatury będzie tak niewielki, ze domownicy nawet tego nie odczują. W przypadku domów z bali ważna jest jedna kwestia. Zgodnie z Warunkami Technicznymi 2021 ściany zewnętrzne nowych budynków muszą posiadać tzw. współczynnik izolacyjności cieplnej U poniżej 0,2 W/m2K. Oznacza to, że grubość bali musi wynosić minimum 78 cm. Szybki wzrost temperatury w domu drewnianym szkieletowym po włączeniu ogrzewania możemy wykorzystać dzięki nowoczesnym technologiom, umożliwiającym zdalne ustawianie wymaganej temperaturę w domu, np. za pomocą odpowiedniej aplikacji na smartfona.
Ogrzewanie domu z bali czy szkieletowego, a bezpieczeństwo
Wiele osób podchodzi sceptycznie do zainstalowania pieca na pellet czy kotła gazowego w domu drewnianym z obawy o ewentualny pożar. Jednak współczesne urządzenia grzewcze sa projektowane i produkowane z myślą o zapewnieniu bezpieczeństwa użytkownikom oraz otoczeniu. Dlatego jeżeli są prawidłowo instalowane, obsługiwane oraz konserwowane, zaś kotłownie i kominy spełniają wymagania techniczne, ryzyko powstania pożaru jest niemal zerowe. Powinniśmy przestrzegać zaleceń podanych w instrukcji obsługi kotła oraz pamiętać o wymaganych przeglądach technicznych – jest to bardzo ważne w przypadku kotłów gazowych, których instalowanie oraz serwisowanie muszą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie uprawnienia. Jeśli chodzi o same domy drewniane to rozwiejmy tu rozpowszechniony mit o ich podatności na pożar. Wiele osób nie wyobraża sobie postawienia innego domu, niż klasyczny murowany, który „przetrwa wszystko”. Jednak prawda jest taka, że dzięki wprowadzeniu surowych przepisów i standardów bezpieczeństwa, nowoczesnym technologiom budowlanym oraz zastosowaniu specjalnych materiałów, domy wzniesione z drewna mogą być równie bezpieczne, co te z cegieł. Obecnie w Polsce każdy oddawany do użytkowania budynek musi spełniać wymagania odporności ogniowej, określone w normie PN-EN ISO 13943. Zgodnie z nimi w przypadku domów jednorodzinnych minimalna odporność ogniowa to REI 30. Czyli od momentu wybuchu pożaru do utraty nośności, szczelności lub izolacyjności przez elementy konstrukcyjne musi minąć co najmniej 30 minut. Domy drewniane zbudowane z bali potrafią uzyskać REI nawet na poziomie 90 minut. Odporność na ogień domów drewnianych uzyskuje się dzięki: zastosowaniu elementów konstrukcyjnych odpowiedniej grubości, impregnacji drewna specjalistycznymi preparatami, które spowalniają proces spalania, wypełnieniu przestrzeni między elementami konstrukcyjnymi materiałami niepalnymi, takimi jak wełna mineralna czy płyty gipsowo-kartonowe, wykończenie ścian płytami g-k lub tynkami. Ponadto dobrze jest zainstalować w domu system alarmowy, który wykrywa nadmierny wzrost temperatury i dym.
Systemy ogrzewania domów drewnianych
Poniżej opisujemy możliwe opcje ogrzewania domów zbudowanych z drewna przy wykorzystaniu różnych źródeł ciepła, wraz z szacunkowymi kosztami rocznym.
Centralne ogrzewanie z sieci miejskiej. Od początku 2020 roku, każdy nowy budynek, dla którego istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci ciepłowniczej i dostarczania ciepła do tego obiektu z tejże sieci, ma obowiązek przyłączenia się do niej. Ogrzewanie sieciowe ma swoje zalety, nie trzeba kupować, instalować oraz konserwować kotłów czy pieców, które wymagają odpowiednich pomieszczeń. Odpada także zakup i uzupełnianie paliwa. Obecna cena to 185 zł/GJ. Oznacza to, że roczne koszty ogrzewania domu energooszczędnego (zapotrzebowanie na energię cieplną 50 kWh/m2 powierzchni rocznie) o powierzchni użytkowej 150 m2 wyniosą około 630 zł.
Kominki opalane drewnem. To tradycyjne źródła ciepła w domach drewnianych. Nowoczesne urządzenia są zarówno energooszczędne, jak i ekologiczne, umożliwiają bardzo szybkie ogrzanie pomieszczeń. Kominki doskonale uzupełniają podstawowe źródło ciepła w domu szczególnie późna jesienią czy wczesną wiosną. Pozwalają mieszkańcom na relaksowanie się i spędzanie długich zimowych wieczorów w specyficznej atmosferze. Mogą być także jedynym źródłem ciepła w mniejszych domach, np. letniskowych. Do wad tych źródeł ciepła należą: konieczność wybudowania komina i utrzymywania go w odpowiednim stanie technicznym, konieczność składowania drewna, co może doprowadzić do zanieczyszczenia pomieszczeń oraz przestrzegania procedur bezpieczeństwa - ze względu na możliwość pożaru). Wartość opałowa drewna waha się od 14,8 MJ/kg (osika), poprzez 18,3 MJ/kg (brzoza) do 19,5 MJ/kg (grab). Ceny tego opału wahają się obecnie od 220 zł do 400 zł za metr przestrzenny (mp). Do kominków nie zaleca się drewna iglastego ze względu na zawartość żywicy.
Kotły zgazowujące drewno. Wykorzystują zjawisko pirolizy - spalają gazy powstałe w trakcie termicznego rozkładu wsadu drzewnego, przy ograniczonym dostępie powietrza. To rozwiązanie znacznie bardziej ekonomiczne (sprawność kotłów dochodzi nawet do 90%) i ekologiczne od tradycyjnych pieców opalanych drewnem. Znajdujące się obecnie w sprzedaży nowoczesne urządzenia spełniają normy emisyjne 5 klasy, zgodne z dyrektywą Ekoprojekt. Aby osiągnąć pełną efektywność, kocioł taki powinien być połączony z buforem ciepła o odpowiedniej pojemności, co pozwala na optymalne magazynowanie energii cieplnej. Kotły zgazowujące na drewno mogą zasilać instalacje C.O. z grzejnikami oraz być wykorzystane do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Przy ich wykorzystaniu roczne koszty ogrzewania domu energooszczędnego o powierzchni użytkowej 150 m2 wyniosą około 1400 zł.
Kotły na pellet. Wykorzystują granulat drzewny, będący paliwem ekologicznym i odnawialnym. Kotły te są wydajne oraz łatwe w obsłudze – wystarczy uzupełniać pellet co kilka dni, zaś ilość powstałego popiołu do usunięcia jest niewielka, co sprawia, że zaś w kotłowni panuje czystość i porządek. Wymagane jest jednak miejsce do składowania opału. Kaloryczność pelletu wynosi ok. 13 MJ/kg – dla najtańszego paliwa klasy B, 17 MJ/kg dla klasy II oraz 19 MJ/kg dla klasy I. Ceny tego ekologicznego paliwa niestety ostatnio wzrosły i wynoszą od 1200 do nawet 1950 zł/tona. Zakładając cenę 1,35 zł za worek 15 kg, roczne koszty ogrzewania naszego przykładowego domu 150 m2 wyniosą około 2500 zł.
Kotły na ekogroszek. Posiadaja podobne zalety i wady, co te na pellet. Kaloryczność takiego węgla to 24-29 MJ/kg, zaś cena 1800 zł/t. Roczne koszty ogrzewania domu energooszczędnego użytkowej 150 m2 ekogroszkiem wyniosą około 2600 zł.
Pompy ciepła. Pobierają naturalną energię z powietrza lub gruntu i przenoszą do wnętrza budynku. Zasilane są prądem, jednak ilość energii cieplnej przeniesionej do budynku jest 3-5 krotnie większa od zużytej energii elektrycznej (współczynniki COP/SCOP). Nie emitują dwutlenku węgla ani zanieczyszczeń, nie wymagają kotłowni, komina ani kłopotliwego uzupełniania paliwa. Koszty eksploatacji pomp możemy znacznie obliczyć po zainstalowaniu paneli fotowoltaicznych. Pompy ciepła mogą zasilać klimakonwektory, czyli grzejniki ścienne lub wodne ogrzewanie podłogowe. Ta druga opcja oznacza mniejsze koszty ogrzewania (niskotemperaturowego), większy komfort dla mieszkańców (lepszy rozkład temperatur, brak unoszenia się kurzu) oraz większa dostępną przestrzeń. Wymaga jednak poniesienia kosztów na wykonanie instalacji pod podłogą. Do wad pomp ciepła należą wysokie ceny zakupu i montażu (szczególnie pomp gruntowych) - od około 25000 zł w górę. Obecne ceny energii elektrycznej brutto wynoszą od 0,94 zł/kWh (dostawca E.ON) do 1,10 zł/kWh (PGE, taryfa całodobowa G11). Jednak maksymalne ceny prądu dla gospodarstw domowych zostały zamrożone do 30 września 2025. Roczne koszty ogrzewania domu energooszczędnego 150 m2 za pomocą pompy powietrznej (sprawność 300%) zasilanej z sieci (taryfa G11) wyniosą około 2600 zł, natomiast w przypadku posiadania instalacji PV o mocy 6 kWp i umowy na taryfę G12 będzie to zaledwie ok. 1200 zł.
Kotły gazowe. Posiadają wysoka sprawność energetyczną, są praktycznie bezobsługowe, nie emitują pyłów i nie wymagają okresowego uzupełniania paliwa oraz usuwania popiołu. W kotłowniach – w odróżnieniu od tych z piecami na węgiel – jest czysto. Kotły gazowe mogą zasilać instalacje centralnego ogrzewania lub wodne ogrzewanie podłogowe. Ich wadę stanowią nieprzewidywalne ceny paliwa oraz brak sieci gazowej w niektórych miejscach (jednak można wtedy zainstalować zbiornik LGP). Wartość opałowa gazu ziemnego wynosi 9,44 kWh/m3 zaś płynnego 12,87 kWh/kg (7 kWh/l). Ceny tych paliw w 2025 r wyraźnie poszły w górę, obecnie koszt gazu ziemnego w PGNiG (taryfa W-3) to obecnie około 4,30 zł/m3. Natomiast za LPG trzeba zapłacić 2,56 zł/l. Roczne koszty ogrzewania naszego domu o powierzchni 150 m2 gazem ziemnym wyniosą około 3300 zł.
Elektryczne ogrzewanie podłogowe. Wykorzystuje ułożone pod podłogami folie i maty grzewcze, zasilanie z sieci. Posiada podobne zalety, co opisane wyżej ogrzewanie wodne. Jednak system elektryczny jest łatwiejszy w utrzymaniu, nagrzewa podłogę szybciej, pozwala na dokładną regulację temperatury, ponadto nie emituje CO2. Koszty ogrzewania elektrycznego naszego przykładowego domu są dość wysokie – niemal 8000 zł. Rachunki za energię, podobnie jak w przypadku pomp ciepła, można znacznie obniżyć po zainstalowaniu fotowoltaiki.
Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki
Opracowanie redakcja : (Ł.G.)
Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.ogrzewnictwo.pl
