Ciepło a wilgotność – jak ogrzewać drewniany dom, by uniknąć problemów z kondensacją?

Domy drewniane cieszą się w ostatnich latach rosnąca popularnością wśród inwestorów. Krótki czas i relatywnie niskie koszty budowy, doskonałe właściwości termoizolacyjne czy specyficzny mikroklimat we wnętrzach to atuty tego nowoczesnego i ekologicznego budownictwa. Jednak drewno cechuje się specyficznymi właściwościami, które powodują, że domy szkieletowe czy też z bali różnią się od tradycyjnych murowanych pod względem ogrzewania oraz wilgotności wnętrz. Kondensacja pary wodnej może stać się źródłem poważnych problemów, zarówno dla mieszkańców jak i konstrukcji budynku drewnianego. Dlatego w artykule przybliżymy ten temat.

Właściwości domu drewnianego

Domy jednorodzinne zbudowane z drewna oferują wiele korzyści inwestorom. Doskonałe właściwości termoizolacyjne tego materiału przekładają się na niskie zużycie energii dla celów ogrzewania budynku, a więc i niższe rachunki dla właścicieli. Domy drewniane powstają szybko, są piękne i ekologiczne, zaś w ich wnętrzach panuje specyficzny mikroklimat. Jednak, w stosunku do najpopularniejszych w Polsce konstrukcji murowanych, domy drewniane wykazują zasadniczą różnicę. Ściany takiego budynku posiadają mniejszą pojemność cieplną. Oznacza to, że po włączeniu ogrzewania wnętrze domu bardzo szybko się ogrzewa, natomiast po wyłączeniu równie wychładza. Natomiast w budynkach murowanych ściany pochłaniają i gromadzą w sobie energię cieplną, pochodząca z systemów ogrzewania. Mieszkańcy takich domów wiedzą, że w chłodnych porach roku potrzeba nawet kilku dni, aby temperatura wewnątrz osiągnęła wymagany poziom po włączeniu ogrzewania (np. po wybudowaniu domu czy wskutek poważnej awarii). Z kolei jednak, po wyłączeniu źródła ciepła, ściany mogą jeszcze przez kilka dni utrzymywać odpowiednią temperaturę we wnętrzu, dlatego krótkotrwale wyłączenie ogrzewania nie obniży zasadniczo temperatury w pomieszczeniach, dzięki czemu mieszkańcy mogą nawet tego nie zauważyć.  

Krótszy czas reakcji domu drewnianego na włączanie i wyłączanie ogrzewania również posiada swoje zalety. Dzięki nowoczesnym systemom sterowania, wykorzystującym Internet, użytkownicy mogą ustawiać wymaganą temperaturę w domu z dowolnego miejsca. Jeśli np. okaże się, że mogą wrócić do domu szybciej niż planowali (np. wyjść z pracy czy wrócić z zimowego wypadu na narty), a regulator godzinowy w tym czasie utrzymuje ekonomiczną wartość temperatury np. 16°C, mogą wygodnie za pomocą aplikacji na smartfonie ustawić temperaturę na wymaganym poziomie, np. 20°C Spowoduje to, że pomieszczenia nagrzeją się szybko już w trakcie powrotu mieszkańców. Drugą z właściwości domów drewnianych jest ich podatność na zbyt dużą wilgotność powietrza oraz kondensację.

Czym jest kondensacja pary wodnej i jakie ma ona skutki?

Kondensacja oznacza skraplanie się pary wodnej. To zjawisko fizyczne polegające na tym, że woda zawarta w powietrzu zmienia swój stan skupienia z gazowego na ciekły i osiada na powierzchniach o niższej temperaturze. Doskonały przykład to zaparowane szyby w domu czy samochodzie. Skutki kondensacji są negatywne – prowadzenie auta z zaparowanymi szybami jest niebezpieczne, natomiast w domu nie tylko ograniczona jest widoczność przez okna czy na lustrach, ale i zagrożona zostaje konstrukcja budynku drewnianego oraz zdrowie mieszkańców. Kondensacja pary wodnej na zewnętrznej powierzchni zimnych szyb okien świadczy, że okna te posiadają wysoką izolacyjność cieplną i jej sporadyczne pojawianie się jest zjawiskiem normalnym. Jeżeli jednak występuje często, oznacza to problem, który powinniśmy rozwiązać. Do negatywnych skutków kondensacji pary wodnej w domu drewnianym należą: być pojawienie się i rozrost pleśni oraz grzybów, rdzewienie metalowych elementów.

Jak zapobiegać kondensacji pary wodnej w domu drewnianym

Podstawową jest tu skutecznie działająca i sprawna wentylacja. Co prawda drewno konstrukcyjne, dzięki swoim mikroporom „oddycha” zapewniając coś w rodzaju naturalnej wentylacji oraz regulacji wilgotności powietrza w budynku. Jednak samo to „oddychanie” drewna nie jest w stanie zapewnić odpowiedniej wymiany powietrza we współczesnym, energooszczędnym budynku drewnianym, zwłaszcza pasywnym, który musi być szczelny. Konieczny jest specjalnie zaprojektowany i zainstalowany system wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej, najlepiej z rekuperacją. Ponadto systemy wentylacji w domach jednorodzinnych są również wymagane przepisami. W budynkach drewnianych ważnym elementem systemu wymiany powietrza w domu jest wentylacja przestrzeni podpodłogowej oraz podłóg. Zapobiega ona nadmiernemu zawilgoceniu oraz kondensacji, dzięki czemu ochroni cały budynek przed pleśnią, grzybami oraz gniciem. Kwestia kondensacji oraz poziomu wilgotności w domu powinna być przemyślana już na etapie projektowania. W przypadku dachu i poddasza trzeba zwrócić uwagę na dobór oraz montaż odpowiednich materiałów hydroizolacyjnych i wentylacyjnych. Dzięki temu ta przegroda uzyska zarówno odpowiednią szczelność i wentylację, co pozwoli na uniknięcie problemów związanych z kondensacją.

Systemy wymiany powietrza w domu powinniśmy się utrzymywać w odpowiednim stanie technicznym – ważne jest czyszczenie kratek wentylacyjnych oraz regularna wymiana filtrów w centralach rekuperacji. W przeciwnym razie wentylacja pracuje ze zbyt małą wydajnością, co nie tylko zwiększa zużycie energii, ale i może powodować problemy z kondensacją. Kolejną kwestią jest utrzymywanie stałego poziomu temperatury wewnątrz domu, co zapobiegnie kondensacji pary wodnej. Warto wiedzieć, że lepsza jest niższa temperatura (co przyniesie dodatkowo zmniejszenie rachunków) ale stała, niż wyższa ale z dużymi wahaniami. W przypadku zbyt dużego poziomu wilgotności względnej w domu (optymalna to 40-50%) pomocne mogą się okazać zarówno rozbudowane osuszacze powietrza, jak i proste pochłaniacze wilgoci. Ponadto warto stosować sprawdzone domowe sposoby zmniejszania nadmiernej wilgotności powietrza we wnętrzach: regularne wietrzenie pomieszczeń, zainstalowanie okapów kuchennych (warto je wyłączać dopiero po 10-15 minutach po zakończeniu gotowania potraw), używanie pokrywek na garnki, zamykanie drzwi do kuchni i łazienek, suszenie prania na zewnątrz, włączanie wentylatorów łazienkowych podczas brania prysznica, wentylowanie pralek (podczas 1 cyklu urządzenie może wyemitować nawet 2 litry wody do powietrza), czy odsuwanie mebli od ścian, zwłaszcza zewnętrznych (co najmniej 5 cm aby umożliwić cyrkulację powietrza)

Ogrzewanie domu drewnianego

Domy drewniane, zarówno szkieletowe jak i zbudowane z bali, charakteryzują się niskim zapotrzebowaniem na energię cieplną oraz szybkością wzrostu temperatury po włączeniu ogrzewania. Dlatego specjaliści zalecają takie źródła ciepła, jak:

• Kominki. Pełnią funkcję zarówno praktyczną, jak i estetyczną. Pozwalają na bardzo szybkie podniesienie temperatury w pomieszczeniach. Rozwiązanie to sprawdzi się, jako uzupełnienie podstawowego systemu ogrzewania, szczególnie późna jesienią czy wczesną wiosną, a także jako podstawowe źródło ciepła mniejszych domach. Dobrym wyborem okaże się kominek z płaszczem wodnym. Wadę takiego ogrzewania stanowi konieczność jest składowania drewna, co może doprowadzić do zanieczyszczenia pokoju pyłami.
• Kotły gazowe. Efektywne, łatwe i niekłopotliwe w obsłudze, nie emitują kłopotliwych zanieczyszczeń, zaś kotłownie – w odróżnieniu od np. węglowych – są czyste. Nie trzeba okresowo uzupełniać paliwa, zaś koszty eksploatacji są stosunkowo niskie.  Co prawda wiele osób podchodzi sceptycznie do zainstalowania kotła gazowego w domu drewnianym z obawy o bezpieczeństwo, jednak współczesne urządzenia w połączeniu z prawidłowym montażem i konserwacją oraz poprawną wentylacją, minimalizują ryzyko pożaru. Połączenie kotła gazowego z wodnym ogrzewaniem podłogowym daje optymalny rozkład temperatur w pomieszczeniach oraz pozwala na obniżenie rachunków za energię. Wadę kotłów gazowych stanowią nieprzewidywalne ceny paliwa oraz brak sieci gazowej w niektórych lokalizacjach. Co prawda można to rozwiązać instalując zbiornik na gaz ciekły, jednak koszty eksploatacji kotła będą wtedy wyższe.
• Elektryczne ogrzewanie podłogowe. Wykorzystuje ułożone pod podłogami folie i maty grzewcze, zasilanie z sieci. Taki system jednocześnie mieszkańcom domu komfort termiczny, jak i ogranicza możliwości aranżacji wnętrz, ponieważ ogrzewanie jest niewidoczne. Nie jest również wymagana kotłownia. System jest łatwy w utrzymaniu, pozwala na dokładną regulację temperatury, ponadto nie emituje CO₂. Rachunki za energię można znacznie obniżyć po zainstalowaniu paneli fotowoltaicznych.
• Kotły na pellet. Wykorzystują ekologiczne i odnawialne paliwo. Kotły te są wydajne oraz łatwe w obsłudze. Uzupełnianie poziomu pelletu ma miejsce co kilka dni, zaś w kotłowni jest czysto. Jednak wymagają miejsca do składowania opału.
• Pompy ciepła. Pobierają naturalną energię z powietrza lub gruntu i przenoszą do wnętrza budynku. Po odwróceniu obiegu mogą być wykorzystane, jako klimatyzacja latem. Do ich działania potrzebna jest energia elektryczna, jednak nowoczesne urządzenia potrafią z 1 kWh prądu uzyskać nawet 4-5 kWh energii cieplnej. Nie emitują dwutlenku węgla ani zanieczyszczeń, nie wymagają kotłowni ani kłopotliwego uzupełniania paliwa. Podobnie jak w przypadku elektrycznej podłogówki, koszty eksploatacji pomp można znacznie obliczyć dzięki fotowoltaice. Jednak koszty zakupu i montazu tych urządzeń są wysokie – obecnie od ok. 25000 do 80000 zł.

Pogłębiaj swoją wiedzę, czytaj poradniki

Opracowanie redakcja : (T.H.)

Materiał objęty prawem autorskim. Publikacja w części lub w całości wyłącznie za zgodą redakcji portalu www.ogrzewnictwo.pl