Konsument lepiej chroniony

25 grudnia weszła w życie ustawa o prawach konsumenta.

Jej przepisy porządkują i poszerzają dotychczasowe obowiązki informacyjne przedsiębiorcy wobec konsumenta oraz wprowadzają zmiany do k.c. w zakresie odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanej.

Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z dnia 24 czerwca 2014 r. poz. 827) wdraża przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów. Drugim bardzo ważnym celem ustawy jest uporządkowanie i zintegrowanie przepisów dotyczących odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanej, w szczególności przepisów stanowiących transpozycję dyrektywy 99/44/WE o sprzedaży konsumenckiej, wdrożonej do polskiego porządku prawnego ustawą o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

Wymogi europejskie

Ustawa przewiduje rozbudowany katalog obowiązków informacyjnych dla przedsiębiorców w umowach zawieranych z konsumentami na odległość (np. przez internet, telefon) lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Niedochowanie obowiązków informacyjnych – w zależności od rodzaju informacji, których przedsiębiorca nie przekazał konsumentowi – powodować będzie niekorzystne dla przedsiębiorcy konsekwencje w postaci wydłużenia terminu odstąpienia od umowy przez konsumenta (art. 29 ustawy) oraz zniesienia obowiązku zwrotu kosztów w przypadku odstąpienia od umowy przez konsumenta (art. 36 ustawy). Jednocześnie, ustawa wprowadza ogólne obowiązki informacyjne dla umów zawieranych w sposób tradycyjny (np. w sklepie).

Z zakresu ustawy wyłączone są umowy określone w dyrektywie jako np. usługi finansowe, telekomunikacyjne (por. art. 4 ust. 2 ustawy). Ustawa będzie miała zastosowanie do umów dotyczących ustanawiania i przenoszenia własności nieruchomości oraz innych praw do nieruchomości w zakresie ogólnych obowiązków informacyjnych, jeżeli odrębne przepisy mające zastosowanie do takich umów nie zawierają w tym zakresie regulacji odmiennych (art. 4 ust. 1 ustawy).

Oprócz ujednolicenia i wydłużenia terminu (do 14 dni) na odstąpienie od umowy zawieranej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa w tzw. czasie do namysłu, ustawa jasno określa, jakie koszty związane z odstąpieniem od umowy ponosi przedsiębiorca i konsument, a także zasady zwrotu towarów niewadliwych w tzw. czasie do namysłu. Zasadniczo, odstępując od umowy, konsument nie będzie ponosił kosztów związanych z odstąpieniem, z wyłączeniem bezpośrednich kosztów zwrotu rzeczy. Konsument nie poniesienie nawet tych ostatnich kosztów, jeśli przedsiębiorca wcześniej nie poinformował go o konieczności ich poniesienia lub zgodził się je ponieść. W przypadku umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa, przedsiębiorca będzie zobowiązany odebrać rzecz w miejscu zamieszkania konsumenta na swój koszt, jeżeli rzecz została dostarczona konsumentowi do tego miejsca, a ze względu na charakter rzeczy nie ma możliwości jej odesłania w zwykły sposób pocztą.

Zmiany kodeksowe

Podstawowa część zmian w odniesieniu do k.c. obejmuje przepisy o odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanej, a tym samym dokonuje ponownej transpozycji dyrektywy o sprzedaży konsumenckiej.

Celem wprowadzanych zmian jest przede wszystkim ujednolicenie przepisów dotyczących odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanej (dotychczas w Polsce funkcjonowały trzy reżimy: regulacja kodeksowa dotycząca rękojmi za wady, regulacja zawarta w ustawie o sprzedaży konsumenckiej dotycząca niezgodności towaru z umową oraz regulacja przewidziana w Konwencji Wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów). W odniesieniu do obrotu konsumenckiego skutkować to będzie wyrównaniem poziomu ochrony w obszarze, w którym sytuacja konsumenta była paradoksalnie w znacznym zakresie mniej korzystna niż sytuacja kupujących przedsiębiorców i osób niebędących konsumentami. Wprowadzana, co do zasady, jednolita regulacja odpowiedzialności sprzedawcy za jakość rzeczy sprzedanej oparta jest na koncepcji wady (rękojmia), przy czym definicja wady fizycznej uwzględnia przyjętą w dyrektywie o sprzedaży konsumenckiej konstrukcję niezgodności towaru z umową. Zasadniczo, zwiększy się swoboda konsumenta co do wyboru uprawnienia, z jakiego może skorzystać w przypadku wadliwości nabytej rzeczy (możliwość żądania obniżenia ceny bądź odstąpienie od umowy od razu po stwierdzeniu wady, bez konieczności wysunięcia w pierwszym rzędzie żądania naprawy bądź wymiany rzeczy).

Istotna zmiana dotyczy również zagadnienia ponoszenia ryzyka utraty lub zniszczenia rzeczy. Zgodnie z nowym art. 454¹ k.c., miejscem spełnienia świadczenia jest miejsce, do którego przedsiębiorca jest zobowiązany przesłać rzecz konsumentowi. Natomiast, zgodnie z nowym art. 548 par. 3 k.c., jeżeli kupującym jest konsument, niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z chwilą wydania rzeczy konsumentowi (powierzenie rzeczy przewoźnikowi uważa się za chwilę wydania rzeczy tylko wówczas, gdy przedsiębiorca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez konsumenta). Powyższe zmiany powinny znacznie ułatwić dokonywanie ustaleń co do strony ponoszącej ryzyko przypadkowej utraty lub zniszczenia rzeczy w przypadku umów tzw. sprzedaży wysyłkowej.

Nowa ustawa modyfikuje przepisy dotyczące gwarancji przy sprzedaży, przywracając stosowanie przepisów ujętych w k.c. do umów z udziałem konsumentów – wprowadzając obowiązki informacyjne dotyczące gwarancji wynikające z dyrektywy o sprzedaży konsumenckiej oraz doprecyzowując wzajemny stosunek roszczeń z rękojmi i z gwarancji (Dział III Tytułu XI „Sprzedaż” w nowym brzmieniu).

Katarzyna Lis-Zarrias

Autorka jest sędzią delegowanym do Ministerstwa Sprawiedliwości